DOM. ZIMA

Instalacja site-specific
2020

Praca Dom. Zima zainstalowana została na okres lata 2020 roku na planie spalonej i rozebranej nieruchomości Józefa Łaby. Plan domu wypełniła wielkoformatowa fotografia przedstawiająca ten sam teren (zmrożone trawy i ziemię pokrytą śniegiem) wykonana przeze mnie zimą, po rozebraniu budynku. Przy chodniku została umieszczona tabliczka z adresem strony internetowej Lubelska29.pl, na której można posłuchać wypowiedzi Józefa Łaby (powojennego nieżydowskiego właściciela) i Edwarda Łukaszczyka (przedwojennego nieżydowskiego mieszkańca ulicy Lubelskiej) traktujące o historii domu.

Wypełnienie fotografią powierzchni, którą zajmowała budowla wskazuje na realność tego miejsca, konkretne ulokowanie, usytuowanie budynku w przestrzeni miejskiej, namacalne, fizyczne istnienie w przeszłości, bezpośrednio związane z rzeczywistym życiem ludzi. Zanegowana zostaje w ten sposób egzotyczność, obcość, odmienność, a podkreślona zwyczajność, codzienność, lokalność, jako flagowe cechy miejsca. Równocześnie taki zabieg ma pogłębić wrażenie materialnej nieobecności, braku w tkance tutejszego pejzażu. 

Obraz zaśnieżonej trawy w środku lata ma przyciągać uwagę przechodnia. Być zestawieniem na tyle intrygujących, niepasujących do siebie elementów, by wzbudzić jego zainteresowanie. W surrealizmie tym osadzone są różnorodne znaczenia. Do otoczenia wprowadzony zostaje element niepokojący, który ma być zapłonem dla uruchomienia krytycznego myślenia, do autorefleksji. Wykreowana nadrealistyczna przestrzeń jest reakcją na zaistniałą sytuację – pozwoliliśmy na powolną, a w końcu ostateczną destrukcję autentycznego domu żydowskiego, podczas gdy w tym samym czasie trzysta metrów dalej powstawało wielomilionowe przedsięwzięcie, według ich autorów mające na celu ochronę istniejących jeszcze zabytków architektury drewnianej (bilgoraj21.pl). Planowanie Muzeum Żydów Biłgorajskich w białoruskiej synagodze w tym kontekście wydaje się jeszcze bardziej absurdalne. Fotografia uwydatnia pustkę po domu, który finalnie wymrożono, a co wpisuje się w skład konstruowania narracji dostosowanych do regionalnych potrzeb. Ta zimowa reprezentacja przywodzi na myśl skojarzenia skuwania lodem, paraliżowania, obezwładniania – osadzania Żydów w rzeczywistości zmitologizowanej zarówno obecnie jak i w przeszłości. Zamrożenie dla Żydów terytorium to kolejna możliwa ścieżka odbioru instalacji.

Wydruk fotografii na materiale billboardowym, wykorzystywanym w produkcji reklamy to link do uwikłania w sprawę kapitalizmu.

Intencją moją nie jest pokazanie Zagłady, poprzez proste odwołanie się do sił natury – nieuchronnej klęski żywiołowej, która przynależy do naturalnego cyklu życia. Nie jest wyrazem jakiejś głębokiej naturalnej struktury świata, nie jest jakimś wyższym porządkiem. Wynika raczej z różnorakich przekonań, stereotypów, wierzeń, narracji i idących za nimi działań. Opresja wobec Żydów wyrasta z naszego myślenia, z systemu niesprawiedliwych i fałszywych przekonań. Nieobecność Żydów w Polsce nie jest naturalna. Argument naturalistyczny ma zasłaniać sposób, w jaki konstruowane są różnego rodzaju oczywistości.

Na temat osadzania fantazmatu Żyda w polu natury przy założeniu rozdzielności natury i kultury pisze szeroko Konrad Matyjaszek. Taka narracja prowadzi tylko do umacniania antysemickiego wykluczenia. Żydzi w takiej konfiguracji są dehumanizowani, stają się nie-ludźmi, zagrożeniem, pasożytem, pijawką, źródłem epidemii w przeciwieństwie do grupy większościowej, będącej ich odwrotnością, zajmującej obszar kultury. Binaryzm natura-kultura jest wytworem grupy większościowej, nakładką, wzorem wykluczenia, naturalizującym pewne formy nierówności. Praca ma więc również wskazywać na wzory, pozwalające utrzymywać władzę dominującej grupie.

CYKL DOM

Wprowadzenie do czterech realizacji wokół dawnej nieruchomości żydowskiej w Biłgoraju.

DOM. DOM

Instalacja przeznaczona do prezentacji galeryjnej. Składające się na nią obiekty przybierają kształt domu, jednak jest to forma chaotyczna.

DOM. CUKROWISKO

Praca składa się z części grubszych elementów, które udało się uratować z pożaru.

DOM. OD DESKI DO DESKI

Praca polega na przetworzeniu nadpalonych pozostałości dawnej żydowskiej restauracji.